فصل چهارم: ویژگی‌های مربی
حرکت و طی مسیر بدون وجود مربی و راهنما، نه‌تنها سرعت حرکت را کم و کیفیت آن را نامطلوب می‌کند، بلکه آدمی را با خطرات، موانع و انحرافات گوناگونی مواجه می‌سازد که دفع هر یک از آنها کاری بس دشوار است.
علاوه بر لزوم مربی، ویژگی‌ها و خصوصیات مربی نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است. در صورتی که مربی واجد این ویژگی‌ها باشد، روند تربیت خوب پیش رفته و اهداف تربیتی مورد نظر قابل حصول و دستیابی خواهد بود. و متقابلا فقدان هر یک از آنها موجب اختلال در فرآیند تربیت گشته و میزان موفقیت را کاهش می‌دهد.
1- خودسازی مربی
مربی در صورتی در انجام رسالت مربیگری خود موفق خواهد بود، که اول به خودسازی خویش پرداخته باشد.
2- زبان خوب و نرم
مربی در رفتار با متربی خویش باید مهربان و خوش اخلاق باشد و از هرگونه بدزبانی و تندخوئی پرهیز کند.
3- وفای به عهد
مربی باید به عهد و قراری که با متربی خویش می‌گذارد احترام بگذارد. اگر وعده و قول می‌دهد، حتماً به آن عمل کند.
4- خوش بینی
خوش بینی و خوش گمانی حتی اگر در برخی موارد برخلاف واقع باشد، در اولیه اثرات سازنده و فراوانی دارد.
5- تحمل سختی‌ها و ناملایمات
6- دلسوز بودن
مربی نباید صرفا به دنبال رفع تکلیف باشد، بلکه لازم است از صمیم قلب دوستدار متربی خویش بوده و نگران آینده و عاقبت او باشد.
7- پرهیز از قضاوت عجولانه
قضاوت‌های عجولانه و بدون تامل در مورد متربی ، ممکن است برای همیشه روابط بین مربی و متربی را تیره کرده و امر تربیت را با ناکامی مواجه سازد.
8- داشتن تواضع
9- استعانت از خدا
مربی هرگز نمی‌تواند به توان و استعداد خود و نیز فنون تربیتی‌ای که به کار می‌گیرد، مغرور شده و احساس بی نیازی کند. مربی نمی‌تواند صرفا به اقدامات و فعالیت‌های تربیتی خود اتکا کرده و تصور کند در تربیت متربی خویش موفق خواهد شد. در فرآیند تربیت، موانع و مشکلات غیر قابل پیش بینی و زیادی وجود دارد که جز با لطف الهی و توکل به خدا قابل رفع نیستند و مربی جز با استعانت از خدا در حل آنها موفق نخواهد شد.
10- استفاده از هنر و تخصص خود در امر تربیت
11- کرامت و عفو و گذشت
مربی باید در برابر بسیاری از خطاها و برخورد‌های غلط و جاهلانه متربی، صبور و بردبار باشد. به ویژه اگر جسارت‌ها و برخورد‌های غلط، نسبت به خود مربی بوده و جنبه فردی و شخصی داشته باشد. در این صورت توقع گذشت و بزرگواری از مربی بیشتر خواهد بود.
12- برخورداری از علم و دانش کافی
13- توقع مزد نداشتن
باید توجه داشت که اجر و مزد فقط جنبه مالی ندارد، بلکه توقع تشکر، تشویق و احترام نیز نوعی اجر و مزد محسوب می‌شود و مربی نباید دنبال هیچکدام باشد.
14- عامل بودن
15- داشتن انصاف در انتقاد
اگر متربی مثلا ده درجه خطا کرد، آن را پنجاه درجه نشان ندهد. اگر متربی دوبار خطا کرد، نگوید تاکنون صدبار مرتکب این خطا شده‌ای! بلکه خطای متربی را به همان میزانی که مرتکب شده (و حتی کمتر از آن) ببیند و مورد انتقاد قرار بدهد.
16- فصاحت بیان
بیان شیوا، رسا و دلنشین در حسن انتقال پیام مربی و مبلغ و نیز پذیرش آن از سوی متربی، تاثیر بسزائی دارد . داشتن تن صدای خوب و نیز بکارگیری فن بیان، در موفقیت مربی در امر تربیت و تبلیغ نقش فراوانی دارد.
17- به سراغ متربی رفتن
یکی از ویژگی‌های مربی این است که خود به سراغ متربی برود و منتظر نماند تا متربی از او بخواهد و یا به سراغش بیاید.
18- هماهنگی با ادبیات متربی
باید با زبان قابل فهم برای متربی، سخن بگوید. مربی باید از بکار بردن الفاظ و اصطلاحات دشوار و غیر قابل فهم، خودداری کند و تصور نکند بکار بردن الفاظ و لغات پیچیده و سخت، مراتب فضل و دانش او را نشان می‌دهد.
19- نظر خواهی از متربی
مشاوره و نظر خواهی از متربی، نشانه احترام گذاشتن به او بوده و شان و شخصیت متربی را نزد خودش بالا می‌برد.
20- مردمی بودن
منظور از مردمی بودن مربیان، این است که آنها خود را تافته جدا بافته و برتر از مردم ندانند. در غم و شادی مردم شریک باشند. با مردم معاشرت داشته و در مجالس و محافل آنها شرکت نمایند. همنشین مردم بوده و با آنها سر یک سفره بنشینند. مسکن، پوشاک، مرکب و کلا سطح زندگی آنان همانند اکثریت مردم جامعه باشد.
21- امین بودن
22- اقرار به چیزی که نمی‌داند
23- آگاهی از روحیات متربی
افراد روحیات و ویژگی‌های متفاوتی دارند و در فرآیند تربیت باید متناسب با این ویژگی‌ها و خلقیات با آنها رفتار نمود. هر قدر مربی به ویژگی‌ها و خصوصیات متربیان علم و آگاهی داشته باشند، به همان میزان راهنمایی‌ها و دستوراتی که تجویز می‌کند، مطابق با واقع بوده و اثرات مفیدی بر جای خواهند گذاشت.
